Ngành sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ trong văn hóa và di sản của quốc gia

Có thể du khách chưa biết, Thụy Sĩ đã gắn tên mình lên một loại những cái đầu tiên như: đồng hồ vạn niên đầu tiên, đồng hồ đeo tay đầu tiên, đồng hồ chống thấm nước đầu tiên, đồng hồ thạch anh đầu tiên. Và để đạt được những cái đầu tiên đó, ngành sản xuất đồng hồ của Thụy Sĩ đã trải qua những cột mốc lịch sử đáng nhớ.

Thời gian bắt đầu sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ

Trước khi các nhà sản xuất đồng hồ Đức thời Phục hưng phát minh ra đồng hồ cầm tay, con người phải làm với những thứ như: đồng hồ mặt trời, đồng hồ nến và đồng hồ nước.

Thời kỳ Phục hưng khoảng năm 1509 đến 1530 ở nước Đức đã ra đời những chiếc "đồng hồ" đầu tiên có thể mang theo để báo thời gian, có thể được coi là tổ tiên của đồng hồ đeo tay ngày nay. Nhưng những chiếc đồng hồ này không được đeo trên cổ tay, mà thay vào giống như trang sức trên người. Peter Henlein, một thợ đồng hồ người Đức được cho là người đã phát minh ra những chiếc đồng hồ cầm tay đầu tiên ở thị trấn Nuremberg của Đức. Đồng hồ này dài khoảng 8cm, chưa đủ nhỏ để cho vào túi quần hoặc túi áo. Ngoài ra, chỉ những người rất giàu có mới có thể mua được những chiếc đồng hồ cầm tay hiếm, tiên tiến này vào thời điểm đó.

Sự khác biệt về việc phát minh ra đồng hồ cầm tay hoặc đồng hồ đeo tay đầu tiên đến với Đức trước cuộc Cải cách Tin lành. Tôn giáo không phải là thứ duy nhất bị ảnh hưởng, cuộc cải cách đã tác động đến tất cả các khía cạnh của xã hội và kinh tế, với ngành sản xuất đồng hồ cũng không ngoại lệ. Chiến tranh và bạo lực hầu như không có lợi cho bất kỳ ngành công nghiệp thời bình nào, và ngành sản xuất đồng hồ của Đức cũng không ngoại lệ. Điều tương tự cũng xảy ra ở Pháp và các nhà sản xuất đồng hồ của họ (những người đứng thứ hai sau Đức về sự đổi mới và sự khéo léo trong sản xuất đồng hồ trong thời kỳ Phục hưng). Cuộc Chiến tranh Tôn giáo của Pháp bắt đầu vào giữa những năm 1500, nơi những người theo đạo Tin lành Pháp được gọi là Huguenot bị đàn áp.

Thụy Sĩ không chỉ có lịch sử lâu đời về sản xuất đồng hồ mà còn nổi tiếng là trung lập trong thời kỳ xung đột trên khắp lục địa Châu Âu. Nhiều thợ đồng hồ Huguenot của Pháp đã chạy trốn khỏi bạo lực ở quê nhà và định cư ở Thụy Sĩ, nơi xã hội và ngành công nghiệp vẫn ổn định. Hầu hết trong số họ chuyển đến thành phố Geneva và làn sóng các thợ đồng hồ lành nghề từ Pháp đã làm thay đổi ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ. Từ những năm 1500 trở đi, Geneva đã duy trì danh tiếng là trung tâm của ngành chế tác đồng hồ Thụy Sĩ lành nghề.

Hành trình thay đổi ngành sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ của người Pháp

John Calvin, một nhà cải cách Tin lành nổi tiếng đã lãnh đạo một cuộc cách mạng ở Geneva, Thụy Sĩ vào thời điểm những người Huguenot Pháp vào thành phố. Cuộc cách mạng của John Calvin đã khiến Geneva trở thành một nơi hiếu khách đối với người Huguenot và họ dễ dàng hòa nhập vào nền kinh tế và văn hóa của thành phố. Nhiều thay đổi tích cực cũng diễn ra trong cuộc cách mạng ở Geneva, khiến thị trấn trở thành một địa điểm lý tưởng cho ngành đồng hồ và sản xuất đồng hồ đang nhanh chóng phát triển thành công ở Geneva với sự giúp đỡ của những người Pháp nhập cư và những người thợ đồng hồ Thụy Sĩ bản địa.

Các thợ kim hoàn Thụy Sĩ cùng với sự hướng dẫn và hợp tác của các nhà sản xuất đồng hồ Pháp đã kết hợp vẻ đẹp với độ chính xác, ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ nổi tiếng thế giới đã ra đời từ đống tro tàn của sự khắc khổ. Ngoài ra, những quy tắc hà khắc trong việc quản lý việc đeo trang sức ở Geneva đã sớm được nới lỏng vào cuối những năm 1600.

Khi luật pháp được nới lỏng, sản xuất đồng hồ ở Thụy Sĩ đã phát triển vượt bậc. Đồng hồ và thiết kế đồng hồ trở nên phức tạp và sang trọng hơn. Việc sản xuất đồng hồ ở Thụy Sĩ nổi tiếng là tinh tế, lành nghề và chất lượng cao. Sau đó, đồng hồ Thụy Sĩ cũng được biết đến với vẻ đẹp tinh tế cùng với sự khéo léo. Kể từ đó, các nhà sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ đã đi đầu với nhiều phát minh và sáng tạo đáng kể trong lĩnh vực đồng hồ và sản xuất đồng hồ.

Sự đổi mới trong phát triển ngành đồng hồ ở Thụy Sĩ

Daniel Jeanrichard là một thợ kim hoàn người Thụy Sĩ là người đầu tiên áp dụng khái niệm phân công lao động vào sản xuất đồng hồ. Hệ thống này đã tăng sản lượng và số lượng đồng hồ ở Thụy Sĩ, đồng thời bảo vệ chất lượng của chúng. Vào năm 1790, Geneva đã sản xuất tới 60.000 chiếc đồng hồ mỗi năm, đây được coi là số lượng lớn chưa từng có. Jeanrichard ngày nay được biết đến với tư cách là người sáng lập ra ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ. Nếu không có những đóng góp của ông, có thể nói Thụy Sĩ đã không trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về sản xuất và đổi mới đồng hồ.

Vào cuối những năm 1700, Perrelet đã phát minh ra đồng hồ "vạn niên" ở Thụy Sĩ. Đồng hồ vạn niên là tổ tiên của đồng hồ đeo tay tự lên dây cót ngày nay. Trong khi Adrien Philippe, người sáng lập Patek Philippe đã phát minh ra đồng hồ lên dây cót mặt dây chuyền. Ở dãy núi Jura, các nhà sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ cũng đã phát triển đồng hồ đeo tay trái vào cuối những năm 1700. Abraham-Louis Breguet, một thợ đồng hồ ở Thụy Sĩ đã phát minh ra đồng hồ Tourbillon vào năm 1795. Tourbillon đã cho phép các nhà sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ chiếm thế thượng phong trong ngành sản xuất đồng hồ.

Vào cuối những năm 1700, Thụy Sĩ có thể sản xuất hàng loạt những chiếc đồng hồ giúp họ đảm bảo vị trí hàng đầu trong ngành so với Pháp và Anh. Trong khi người Pháp từ chối thực hiện các kỹ thuật sản xuất hàng loạt, người Thụy Sĩ đã đón nhận chúng. Các nhà sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ đã có thể sản xuất đồng hồ nhanh hơn bất kỳ đối thủ nào. Sự đổi mới của Thụy Sĩ trong sản xuất đồng hồ gần như đã phá hủy ngành công nghiệp đồng hồ ở Pháp và ngành sản xuất đồng hồ của Anh gần như sụp đổ.

Cuộc khủng hoảng thạch anh và sự hồi sinh

Từ những năm 60 thế kỷ trước, phát hiện khả năng dao động điện từ của tinh thể thạch anh theo một tần số nhất định khi có dòng điện chạy qua, các hãng đồng hồ Thụy Sĩ đã tham gia ngay vào nghiên cứu phát triển công nghệ thạch anh cho đồng hồ đeo tay. Sau 5 năm, dù có những thành công bước đầu, nhưng người Nhật, Mỹ cũng có những thành công tương tự. Và cuộc khủng hoảng mang tên "thạch anh" đối với ngành công nghiệp đồng hồ Thụy Sĩ diễn ra trong thập kỷ 70.

Dù dẫn đầu về công nghệ, nhưng những nhà sản xuất Thụy Sĩ không tính được yếu tố giá thành. Niềm tin của người dùng: "độ chính xác của một chiếc đồng hồ tương đương giá của nó" bị thay đổi hoàn toàn. Các công ty Nhật Bản đã sản xuất ra những chiếc đồng hồ điện tử với độ chính xác hoàn hảo và giá thành cực rẻ đã sớm biến thời kỳ cực thịnh của thị trường đồng hồ cơ Thụy Sĩ về với quá khứ.

Chỉ với 10 năm từ 1973 đến 1983, hơn 65% nhân công trong số 90.000 người làm trong ngành đồng hồ Thụy Sĩ bị mất việc làm, hơn 1.000 nhà sản xuất bị đóng cửa. Năm 1980, Société Suisse pour l’Industrie Horlogère (SSHI) không còn khả năng trả lương cho nhân viên và phải xin những khoản vay từ ngân hàng.

Điều thú vị là một ngành công nghiệp có lúc lao đao mà giờ đây có giá trị trung bình xuất khẩu 1 chiếc đồng hồ gần 700 USD/cái lại được khôi phục từ một người nước ngoài và từ một thương hiệu đồng hồ có giá trung bình dưới 100 USD/cái: Swatch.

Nicolas Hayek là một doanh nhân người Liban, lúc đó đang là chủ công ty Hayek Engineering, sau trở thành CEO của SSHI, tiền thân của Swatch Group, người đã đưa ra nhiều ý tưởng, đặt lên bàn đàm phán đồng vốn của mình để thuyết phục hàng loạt ngân hàng và nhà đầu tư ra tay cứu vớt ngành công nghiệp đồng hồ đang hấp hối của Thụy Sĩ: "Nếu ngành công nghiệp, nơi quy tụ đặc trưng của đất nước và con người Thụy Sĩ - sự chính xác, lòng tin và giá trị - không chống nổi làn sóng cạnh tranh từ Nhật Bản thì chúng ta nên bỏ nốt đầu tư vào các ngành công nghiệp sản xuất động cơ và sản phẩm y dược".

Swatch đã xuất hiện và thể hiện giá trị cạnh tranh đó:

- Nhắm vào yếu tố độ dày, sáng chế cũ được sử dụng lại để bộ phận vận hành gắn trực tiếp vào vỏ đồng hồ, loại bỏ lớp bảo vệ không cần thiết, để những chiếc đồng hồ có độ dày dưới 2mm đã xuất hiện trên thị trường. Swatch cũng tự nhận yếu tố phi thường của mình là công nghệ nhựa đặc biệt, đắt giá mà không ai, ngay cả đồng hồ Nhật, sao chép nổi.

- Khi độ chính xác không còn là vấn đề người sử dụng quan tâm trên đồng hồ thì Swatch định nghĩa lại đồng hồ như một “xu hướng thời gian” hay “phong cách sống”. Người đứng sau xu hướng thiết kế và định vị lại một loạt phân khúc của đồng hồ Swatch là Jean Robert, người đã từng biến Fogal từ một công ty sản phẩm đồ lót phụ nữ thông thường thành những sản phẩm tinh tế và gợi cảm khi thấy rằng phụ nữ luôn sẵn sàng trả giá cao cho những bộ tranh phục phong cách khoác trên người ma-nơ-canh.

- Nhiều chiếc đồng hồ được bao bọc để chống nước, chống xước và che đi sự xấu xí của thiết bị điện tử thì Swatch đã nghĩ ra thiết kế với mặt sau trong suốt cho phép người dùng quan sát rõ cách vận hành của những bánh răng, ý tưởng mà về sau đến các hãng đồng hồ cao cấp cũng làm theo.

Với hơn 350 mẫu thiết kế, tủ trưng bày đồng hồ tại cửa hàng lại thay đổi theo 6 tháng đã giúp Swatch tiêu thụ 200 triệu chiếc đồng hồ tính đến năm 1996. Các thương hiệu như Breguet, Blancpain, Calvin Klein, Omega. Longines, Rado và Tissot lần lượt được thâu tóm và phát triển bởi tập đoàn Swatch. Trong đó Omega trở thành tài sản đắt giá nhất khi mang lại 34% doanh thu và 46% tổng lợi nhuận của tập đoàn. Tập đoàn Swatch được định giá 328.000.000 CHF kể từ khi Nicolas Hayek dẫn dắt , thì năm 2015 có doanh thu hơn 9.5 tỷ USD và công ty được định giá 23.9 tỷ USD.

Xu hướng mới xuất hiện khi những đại gia kỳ cựu trong giới sản xuất mặt hàng xa xỉ, thời trang cũng tham gia vào lĩnh vực đồng hồ, sử dụng sức mạnh của marketing để chắp cánh cho những thương hiệu đồng hồ lớn và lâu đời của Thụy Sĩ. Tập đoàn LVMH thâu tóm TAG Heure, Ebel, Chaumet, Hublo. Tập đoàn Richemont mua lại IWC, Jaeger-LeCoultre. Cộng với sự trỗi dậy từ thị trường tiêu dùng phương Đông và các thị trường mới, ngành đồng hồ Thụy Sĩ đã thoát hiểm ngoạn mục và phát triển cho đến ngày nay.

Nhiều người đang cho rằng sẽ có một cuộc khủng hoảng kế tiếp cho đế chế những nhãn hiệu đồng hồ Thụy Sĩ do: xu hướng người dùng, xu hướng công nghệ, và xu hướng lịch sử. Những chiếc smartphone đã càn quét thị trường máy ảnh số cỡ nhỏ và đang càn quét  thị trường đồng hồ đeo tay khi phần lớn thanh niên chỉ cần một chiếc mobile phone để xem giờ. Các nhà sản xuất thiết bị di động lớn đều đã nhảy vào lĩnh vực smartwatch.  Và ngành công nghiệp đồng hồ Thụy Sĩ đang quay lại lịch sử khi số lượng đồng hồ họ sản xuất ít đi và giá trị trung bình càng tăng: những tài năng, sáng chế lại chỉ phục vụ cho những tầng lớp giàu có trên thế giới, mầm mống dẫn tới những cuộc cách mạng và khủng hoảng trong quá khứ…

Tuy nhiên, hãy chấp nhận trên mặt đồng hồ sau con số 12 luôn là con số 1, thay vì "hãy để thời gian trả lời", với sự bền bỉ, chính xác, tinh tế và sáng tạo, ngành đồng hồ Thụy Sĩ có thể tự hào nói rằng: "Hãy để chúng tôi vận hành thời gian!".

Ý nghĩa hệ thống Etablissage đối với lịch sử chế tạo đồng hồ Thụy Sĩ

Các nhà sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ đã lớn mạnh, cải tiến và phát triển ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ theo những cách khác biệt cơ bản với các công ty cùng thời của họ ở Pháp và Anh. Các nhà sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ đã phát triển một cách tiếp cận phi tập trung để sản xuất đồng hồ ngoài việc áp dụng các quy trình sản xuất hàng loạt. Hệ thống sản xuất đồng hồ độc đáo mà người Thụy Sĩ đã phát minh ra được gọi là "Etablissage". Với Etablissage, người Thụy Sĩ đã sản xuất những chiếc đồng hồ xuất sắc với tốc độ nhanh hơn các nước láng giềng Châu Âu của họ.

Với hệ thống Etablissage, các bộ phận đồng hồ Thụy Sĩ được chế tạo ở các địa điểm khác nhau và được lắp ráp bởi các nhà sản xuất. Vào năm 1850, Thụy Sĩ đã sản xuất hơn 2.000.000 chiếc đồng hồ trong khi nước Anh chỉ 200.000 chiếc.

Khi ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ phát triển, chất lượng trở nên quan trọng hơn nhiều so với việc chỉ sản xuất hàng loạt đồng hồ để loại bỏ đối thủ cạnh tranh. Thay vào đó, các nhà sản xuất đồng hồ ở Thụy Sĩ bắt đầu nhấn mạnh chất lượng như một cách để thâm nhập vào thị trường đồng hồ Mỹ đang phát triển mạnh. Họ đã áp dụng phong cách sản xuất kiểu Mỹ và chuyển hệ thống lắp ráp các bộ phận nội bộ (in-house). Bằng cách này, họ có thể kết hợp bí quyết sản xuất đồng hồ của mình với một hình thức sản xuất hàng loạt mới và có thể cải thiện chất lượng đồng hồ trong quá trình sản xuất.

Ngày nay, ngành sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ là nhà xuất khẩu lớn thứ ba trong nước, sử dụng khoảng 59.000 nhân công và chiếm 1,5% tổng sản phẩm quốc nội của quốc gia. Khi nói đến giá trị, Thụy Sĩ là nước xuất khẩu đồng hồ lớn nhất thế giới, với Geneva và Jura Arc là quê hương của phần lớn trong số 700 nhà sản xuất đồng hồ của đất nước.

Những cái nhất và đầu tiên

Nếu ai quan tâm đến những thương hiệu hàng đầu thì Patek Philippe, Vacheron Constantin và Audemars Piguet có thể được coi như bộ ba "Holy Trinity" trong lĩnh vực đồng hồ của Thụy Sĩ.

Patek Philippe, được một người Ba Lan (Antoni Patek) và Pháp (Adrien Philippe) thành lập năm 1839 tại Geneva, luôn được đánh giá là hãng đồng hồ danh tiếng nhất thế giới. Từ 1900 đến 1951, Patek Philippe đã giành hơn 300 giải nhất trong các cuộc thi về đồng hồ bấm giờ tại Đài quan sát thiên văn ở Geneva. Các đồng hồ đều được các thợ lành nghề làm thủ công và cần 9 tháng để hoàn thiện.

Những chiếc Patek Philippe trong thế giới đồng hồ được ví như những chiếc xe Rolls Royce trong thế giới ô tô. Patek Philippe đang giữ kỷ lục về mức giá cao nhất của đồng hồ đeo tay không nạm kim cương với chiếc Perpetual Calendar Ref. 1957 sản xuất năm 1943 giá 5,71 triệu USD và chiếc đồng hồ bỏ túi Henry Graves Jr. Supercomplication giá 23,98 triệu USD đấu giá năm 2014.

Vacheron Constantin, thành lập từ năm 1755, tự hào là doanh nghiệp sản xuất đồng hồ lâu đời nơi phát minh ra những cỗ máy hỗ trợ chế tác những bộ phận đồng hồ có độ chính xác cực cao và những chiếc máy vẽ để thu nhỏ các họa tiết vẽ trên mặt đồng hồ.

Từ thế kỷ XIX, công ty đã sử dụng hệ số micromet (1/1 triệu m) làm đơn vị đo lường tiêu chuẩn cho công ty. Sự cầu kỳ trong thiết kế khiến mỗi chiếc đồng hồ được coi như một tuyệt tác nghệ thuật.

Audemars Piguet thành lập từ năm 1875 được đánh giá cao bởi tiên phong trong ngành đồng hồ trong một số tính năng với những mốc lịch sử như: 1892 - đồng hồ có hệ thống báo chuông theo phút đầu tiên (Minute Repeater), 1921 - đồng hồ có chức năng Jumping Hour đầu tiên (hiển thị giờ theo số trong 1 ô nhỏ như ngày nay các đồng hồ hay dùng để hiện ngày), 1946 - đồng hồ đeo tay mỏng nhất thế giới, 2000 - đồng hồ có chức năng "Equation of Time" thể hiện độ chênh lêch giữa hệ thời gian tự nhiên theo mặt trời và hệ thời gian trung bình con người đang sử dụng. 2008 - đồng hồ đầu tiên có dùng vật liệu carbon cho vỏ ngoài và hệ thống chuyển động… Audemars Piguet ngày nay được biết đến với bộ đồng hồ Royal Oak Collection và được những người nổi tiếng như Michael Schumacher và Arnold Schwarzenegger sử dụng.

Nhóm "Big Three" trên phải kể đến các thương hiệu:

• Breguet chế tạo ra đồng hồ đeo tay đầu tiên trên thế giới.
• Jaeger LeCoultre biểu tượng của chất lượng khi có thời kỳ cung cấp hệ thống chuyển động cho cả Patek Philippe, Vacheron Constantin và Audemars Piguet.
• Rolex chế tạo ra chiếc đồng hồ tự động và chống nước đầu tiên.
• Blancpain được biết đến với dòng Fifty Fathoms đồng hồ lặn nổi tiếng cho lính thuỷ.
• Omega là chiếc đồng hồ lặn được sâu nhất hay bay cao nhất trên thế giới.
• Zenith nổi tiếng nhờ độ chính xác với hơn 300 bằng sáng chế và 2.000 giải thưởng về đo thời gian, đồng hồ đầu tiên đo được 1/10 giây.
• Breitling là lựa chọn số một cho các phi công vì phong cách thiết kế và độ chính xác với 100% đồng hồ được cấp phép của Contrôle Officiel Suisse des Chronomètres (COSC)…

Có thể nói rằng, ngành sản xuất đồng hồ ở Thụy Sĩ có một lịch sử lâu đời và đầy màu sắc và là một phần không thể thiếu trong văn hóa và di sản của quốc gia. Nếu du khách một là "tín đồ" đồng hồ, đừng bỏ qua cơ hội khám phá thêm về nền công nghiệp này trong chuyến du lịch Thụy Sĩ nhé! Chúc duu khách có một chuyến đi vui vẻ và đầy thú vị!